Ngày 18.2.2019 đánh dấu một bước ngoặt mới cho trái xoài Việt Nam khi chính thức được cấp phép xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Vậy là sau 10 năm đàm phán bền bỉ, xoài Việt đã chinh phục được một trong những thị trường khó tính nhất.
Hành trình gian nan
Sau vải, nhãn, chôm chôm, vú sữa, thanh long, xoài là loại quả thứ 5 của Việt Nam nhập khẩu vào thị trường Mỹ, đưa Mỹ trở thành thị trường xuất khẩu thứ 40 của quả xoài Việt Nam. Nhưng để có được kết quả này là cả một quá trình đàm phán kéo dài hơn 10 năm.
Nông dân An Giang chăm sóc xoài theo tiêu chuẩn VietGAP. Ảnh: T.L
Mãi đến tháng 12.2017, Cơ quan Kiểm dịch động thực vật (APHIS) thuộc Bộ Nông nghiệp Mỹ mới sửa đổi quy định cho phép nhập khẩu xoài từ Việt Nam. Theo đó, các chuyên gia APHIS đã xác định xoài Việt Nam có thể được nhập vào Mỹ theo quy trình được phối hợp quản lý có hệ thống từ khâu trồng cho đến đóng thùng, vận chuyển… nhằm bảo đảm trái đạt chất lượng và không còn tồn dư chất bảo vệ thực vật.
Ngoài ra, xoài phải được xuất sang Mỹ trên các chuyến hàng thương mại và có giấy tờ chứng nhận đầy đủ, gồm giấy đảm bảo xoài không có các vết đen làm hư quả.
Tiếp đó, trong cuộc gặp giữa Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ và Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp Mỹ Stephen Censky ngày 26.6.2018 tại Washington D.C, Bộ Nông nghiệp Mỹ cho biết, Mỹ đang hoàn tất những thủ tục cuối cùng để nhập khẩu trái xoài tươi từ Việt Nam. Kết quả này là nỗ lực của hai bên sau hơn nửa năm đạt được thoả thuận đồng ý về nguyên tắc mở cửa thị trường cho sản phẩm của nhau.
Theo yêu cầu từ phía Mỹ, xoài muốn được xuất khẩu sang thị trường này phải vượt qua nhiều tiêu chuẩn khắt khe như điều kiện nhà vườn, đóng gói, xử lý chiếu xạ, kiểm dịch thực vật tại cửa khẩu nhập…
Các doanh nghiệp xuất khẩu trái cây cho biết, Mỹ là thị trường có sức tiêu thụ lớn với xoài. Sản xuất tại chỗ của Mỹ chỉ đạt 3.000 tấn/năm, bằng 1/100 số lượng họ phải nhập khẩu mỗi năm, và đó là dư địa để xoài Việt có cơ hội gia tăng tiêu thụ.
Được biết, hàng năm, Mỹ phải nhập khoảng gần 400.000 tấn xoài tươi chủ yếu từ các quốc gia châu Mỹ như Mexico, Peru, Ecuador, Brazil và Guatemala để có thể đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước. Xoài nội địa của Mỹ chủ yếu được trồng tại các bang Florida, Hawaii và một lượng nhỏ tại California và Texas.
Việt Nam có thể xuất sang Mỹ khoảng 3.000 tấn xoài tươi, tương đương khoảng gần 1% lượng xoài tươi nhập khẩu của quốc gia này và ngang bằng với sản lượng xoài nội địa của Mỹ.
Chú trọng khâu bảo quản
Bài học từ việc xuất khẩu xoài sang Nhật Bản cho thấy, khâu bảo quản phải được ưu tiên hàng đầu. Tại một cuộc hội thảo về công nghệ bảo quản sau thu hoạch, GS-VS Trần Đình Long – Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam từng nêu một thực tế, xoài Việt Nam xuất khẩu sang Nhật Bản lúc đầu được đánh giá cao về chất lượng nhưng sau một thời gian lại có xu hướng giảm số lượng bởi không cạnh tranh được, quả sớm bị héo vỏ, chín nhanh và dễ thối hỏng.
Theo ông Long, có 2 nguyên nhân dẫn đến việc quả xoài Việt bị giảm sút lượng mua tại thị trường Nhật Bản. Thứ nhất, công nghệ bảo quản của Việt Nam chưa tốt, thời gian bảo quản không kéo dài làm chất lượng quả bị ảnh hưởng, trong khi xoài vốn là loại quả khó bảo quản.
Theo đánh giá của các doanh nghiệp, xoài Việt Nam nói chung có khả năng cạnh tranh rất tốt so với xoài các nước. Tuy nhiên, với thị trường Mỹ lại rất đặc biệt, bởi đây là thị trường có ảnh hưởng rất lớn từ nguồn hoa quả tại Mexico.
Các chuyên gia cho rằng, hiện tại vấn đề của Việt Nam là chưa có chiến lược phát triển, xúc tiến thương mại như một số nước để đưa trái xoài ra thế giới. Đơn cử như Philippines, để đưa xoài trở thành loại quả đặc trưng của xứ này, Chính phủ Philippines đã xây dựng hẳn một chiến lược phát triển xoài ra thị trường thế giới, nông dân được hỗ trợ trồng giống xoài ngon nhất, nếu sản phẩm đạt chuẩn thì giá thu mua cao gần gấp đôi.
Trong khi đó, tại Việt Nam, hiện nay, phần lớn diện tích xoài vẫn trong tình trạng manh mún, có đến 95% diện tích là vườn cây hỗn hợp (trồng chung với cây khác), dẫn đến năng suất xoài chưa cao, chất lượng không đảm bảo nên chỉ tiêu thụ trong nước, việc xuất khẩu không đáng kể. Việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón vẫn phổ biến.
Vì vậy, để tạo được chỗ đứng vững chắc tại thị trường Mỹ, vốn được coi là khó tính hàng đầu thế giới, các doanh nghiệp, người dân, chính quyền địa phương cần tiến hành thực hiện hàng loạt các yêu cầu, tiêu chuẩn bắt buộc của Mỹ.
Thứ trưởng Bộ NNPTNT Lê Quốc Doanh cho rằng: “Việc xoài sang Mỹ là tin vui cho ngành nông nghiệp và bà con nông dân, khẳng định vị thế của trái cây Việt Nam. Mỹ đưa ra hàng rào kỹ thuật cao và chúng ta đã vượt được rào cản này. Xoài là trái cây có lợi thế, nếu biết khai thác, dư địa còn rất lớn”.
